Τα “Μαζικά Ανοιχτά Διαδικτυακά Μαθήματα” ή MOOCs (Massive Open Online Courses) όπως λέγονται διεθνώς, αποτελούν μία από τις πιο σημαντικές τάσεις στην διαδικτυακή εκπαίδευση τα τελευταία χρόνια. Η επιρροή που έχουν τα MOOCs καταδεικνύεται από στατιστικά στοιχεία που αναφέρουν συμμετοχή 101 εκατομμυρίων εκπαιδευομένων σε περίπου 11.400 μαθήματα που προσφέρθηκαν από 900 Πανεπιστήμια παγκοσμίως. Από το σύνολο των 101 εκατομμυρίων εκπαιδευομένων, περίπου 20 εκατομμύρια συμμετείχαν μόνο μέσα στο 2018.
Λόγω της μεγάλης διάδοσης των MOOC, όλο και περισσότερα Πανεπιστήμια, όλο και περισσότεροι ανεξάρτητοι εκπαιδευτικοί και εκπαιδευτικά ιδρύματα, μεταφέρουν μέρος της εκπαίδευσης τους Online σε μαθήματα τύπου MOOC. Με αυτό τον τρόπο, μπορούν να προσελκύσουν ένα μεγαλύτερο κοινό από αυτό που θα μπορούσαν να επιτύχουν μόνο με την offline προβολή τους.
Πόσο εύκολο όμως είναι για κάποιο ίδρυμα ή κάποιον ιδιώτη να αναπτύξει το δικό του MOOC και να το προσφέρει στο ευρύ κοινό? Ποιά είναι τα στάδια που περιλαμβάνει ο κύκλος ανάπτυξης ενός MOOC? Τέτοιου είδους ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να σας απαντήσουμε παρακάτω.
Στάδιο 1: Προ-παραγωγή (pre-production)
Το πρώτο στάδιο είναι το στάδιο του pre-production. Αποτελεί ένα από τα βασικότερα στάδια μιας και σε αυτό γίνεται η οργάνωση ολόκληρου του MOOC. Μια σωστή οργάνωση των θεμάτων που εμπειριέχει το στάδιο της προ-παραγωγής, οδηγεί πάντοτε σε πιο αποτελεσματική οργάνωση των σταδίων που ακολουθούν της προ-παραγωγής. Εάν αφιερώστε λίγο χρόνο σε αυτό το στάδιο θα έχετε ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση και μη αποτελεσματική (σε χρόνο και σε κόστος) ανάπτυξη του MOOC σας.
Η οργάνωση αυτή περιλαμβάνει τις παρακάτω θεματικές ενότητες:
- Καθορισμός των χαρακτηριστικών του μαθήματος. Σε αυτή την ενότητα, ο διδάσκων θα πρέπει να καταγράψει τα χαρακτηριστικά του MOOC που θα αναπτύξει όπως είναι ο τίτλος του μαθήματος, η διάρκεια που θα έχει, της περίληψη του μαθήματος, τις ημερομηνίες έναρξης και λήξης και ούτω καθεξής. Μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο μας “Πως να σχεδιάσετε το περιεχόμενο του μαθήματος σας” ώστε να δείτε όλα τα χαρακτηριστικά που περιλαμβάνονται σε αυτή την ενότητα.
- Διάρθρωση του μαθήματος. Σε αυτή την ενότητα θα πρέπει να καταγράψετε στοιχεία όπως οι ενότητες και οι υποενότητες που θα περιλαμβάνονται στο μάθημα σας καθώς και να καθορίσετε το εκπαιδευτικό περιεχόμενο σε κάθε μία από αυτές.
- Δημιουργία του script. Πριν την παραγωγή του υλικού σας, καλό θα ήταν να αναπτύξετε το script του κάθε video ώστε να υπάρχει έτοιμο σαν υλικό ώστε να μη χρειάζεται να αποφασίσετε για το περιεχόμενο του κάθε video κατά τη διάρκεια ανάπτυξης του.
- Καθορισμός χώρου ανάπτυξης του MOOC. Υπάρχουν MOOC που έχουν γυριστεί σε ειδικά Studio, MOOC που έχουν αναπτυχθεί μέσα σε ένα απλό γραφείο, MOOC που έχουν γυριστεί μέσα σε αίθουσες αλλά ακόμα και MOOC τα οποία έχουν γυριστεί σε εξωτερικούς χώρους. Ο χώρος ανάπτυξης του MOOC σας είναι πολύ βασικός ώστε να καθορίσετε τον τεχνολογικό εξοπλισμό που θα χρησιμοποιήσετε σε κάθε περίπτωση (μικρόφωνα, ειδικός φωτισμός, φακός κάμερας και άλλα πολλά). Ακόμα και η ώρα της ημέρας που θα τραβήξετε ένα MOOC παίζει κι αυτή το ρόλο της, πόσο μάλλον όταν πρόκειται να αναπτύξετε ένα MOOC σε εξωτερικό χώρο
- Καθορισμός του σεναρίου του video προώθησης του μαθήματος. Κάθε μάθημα που ανεβαίνει στο διαδίκτυο θα πρέπει να έχει ένα μικρό video διάρκειας λίγων λεπτών (από 1 μέχρι 3) μέσα από το οποίο θα παρουσιάζονται τα βασικά στοιχεία του μαθήματος ώστε ο αναγνώστης να αποφασίσει εάν αυτό είναι το κατάλληλο μάθημα για να παρακολουθήσει ή όχι.
- Υπολογισμός του συνολικού κόστους ανάπτυξης. Τι τεχνολογικός εξοπλισμός θα χρειαστεί? Πόσες ώρες γυρισμάτων θα απαιτηθούν? Πόσα άτομα θα χρειαστούν για κάθε βήμα δημιουργίας ενός MOOC αλλά και πόσα άτομα θα χρειαστεί να το υποστηρίξουν? Ποιό περιεχόμενο θα αναπτυχθεί από εσάς τους ίδιους και ποιό θα χρειαστεί να γίνει outsource? Όλα τα παραπάνω επηρεάζουν άμεσα το budget σας οπότε είναι θέματα που πρέπει να λάβετε υπόψην σας.
Στάδιο 2: Παραγωγή (production)
Το στάδιο της παραγωγής είναι αυτό που έπεται του σταδίου της προ-παραγωγής. Σε αυτό το στάδιο γίνεται η καταγραφή του οπτικοακουστικού υλικού που θα χρησιμοποιηθεί αργότερα για τη δημιουργία του συνόλου των video που θα απαρτίζουν το μάθημα.
Για την καταγραφή των video μπορείτε να χρησιμοποιήσετε από την κάμερα ενός κινητού τηλεφώνου μέχρι και επαγγελματικές κάμερες οι οποίες μπορεί να έχουν μεγάλη αξία απόκτησης. Όλα εξαρτώνται από το τελικό αποτέλεσμα το οποίο θέλετε να επιτύχετε. Πάρα πολλοί εκπαιδευτές αλλά και εταιρίες ανάπτυξης μαθημάτων MOOC, χρησιμοποιούν κάμερες DSLR γιατί έχουν τα παρακάτω πλεονεκτήματα:
- Εφικτό κόστος απόκτησης μιας αρκετά καλής κάμερας
- Δυνατότητα λήψης Video υψηλής ανάλυσης
- Πολύ γρήγορο Focus σε καταστάσεις όπου έχουμε κίνηση αλλά και όταν το θέμα μας χρειάζεται να μετακινείται
- Δυνατότητα εναλλαγής φακών ώστε να μπορούμε να έχουμε το αποτέλεσμα που επιθυμούμε
- Δυνατότητα χειροκίνητων ρυθμίσεων του εστιακού βάθους, της ισορροπίας λευκού, της έκθεσης, της ταχύτητας κλείστρου και πληθώρα άλλων ρυθμίσεων
Για την καταγραφή video πολλές φορές θα χρειαστεί να καταγράψετε και τη δραστηριότητα της οθόνης (screen casting). Αυτή είναι μια πολύ εύκολη διαδικασία και υπάρχουν αρκετά λογισμικά που μπορούν να σας βοηθήσουν. Μια πάρα πολύ καλή εφαρμογή είναι το Camtasia και το ScreenFlow εάν είστε χρήστης Mac. Ανεξάρτητα από το λογισμικό που θα χρησιμοποιήσετε, το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα αρχείο video το οποίο περιλαμβάνει την καταγραφή της οθόνης σας.
Συμβουλή: Όταν καταγράφετε την οθόνη σας επιλέξτε να καταγράφει και τοn ήχο από το μικρόφωνο του υπολογιστή σας ώστε να μπορέσετε να συγχρονίσετε την καταγραφή αργότερa στη διαδικασία του post-production.
Για την καταγραφή του ήχου μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει το ενσωματωμένο μικρόφωνο της κάμερας ή κάποιο εξωτερικό. Το ενσωματωμένο μικρόφωνο θα σας δημιουργήσει αρκετά προβλήματα στην επεξεργασία του και η απόδοση του εξαρτάται από την απόσταση από το θέμα. Προτιμότερες επιλογές για τον ήχο είναι η χρήση μικροφώνου τύπου Shotgun ή μικρόφωνο πέτου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, αν και υπάρχει η δυνατότητα απευθείας σύνδεσης του μικροφώνου επάνω στην κάμερα, να χρησιμοποιήσετε εξωτερική μονάδα καταγραφής του ήχου γιατί οι pre-amplifiers των καμερών μπορεί να εισάγουν θόρυβο στο σήμα σας με αποτέλεσμα να δυσκολευτείται στην επεξεργασία τους.
Τέλος, σε αυτό το στάδιο θα σας απασχολήσει και το θέμα του φωτισμού του θέματος. Εάν είστε σε κάποιο κλειστό χώρο, θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε ειδικό σταθερό φωτισμό ώστε να είστε σίγουροι ότι το θέμα σας, ο παρουσιαστής στην δική σας περίπτωση, να φωτίζεται επαρκώς ώστε να έχετε όσο το δυνατόν καλύτερο αποτέλεσμα στο video.
Στάδιο 3: Μετα-παραγωγή (post-production)
Το στάδιο αυτό αναφέρεται στις διαδικασίες επεξεργασίας του υλικού που έχει καταγραφεί όπως το video από την κάμερα, video από το λογισμικό καταγραφής της οθόνης, ήχος αλλά και τυχόν εξωτερικού υλικού που θέλετε να εισαχθεί στο τελικό προϊόν της επεξεργασίας, όπως για παράδειγμα διαφάνειες από Powerpoint.
Στο στάδιο αυτό μπορείτε να χρησιμοποιήσετε πληθώρα προγραμμάτων με μικρό ή μηδενικό κόστος απόκτησης αλλά και με αρκετά μεγάλο κόστος τα οποία αποτελούν επαγγελματικές λύσεις. Μια μέση και καλή περίπτωση είναι πάλι αυτή του λογισμικού που αναφέρθηκε στην ενότητα της παραγωγής όταν αναφέραμε την καταγραφή της οθόνης, δηλαδή τα Camtasia και ScreenFlow. Η λειτουργία τους είναι απλή και μπορείτε να πετύχετε εξαιρετικά αποτελέσματα με τη χρήση αυτών των προγραμμάτων.
Εάν θελήσετε να επεξεργαστείτε αρχεία ήχου, ένα καλό και δωρεάν πρόγραμμα είναι το Audacity μέσω του οποίου μπορείτε πολύ εύκολα να εκτελέσετε διάφορες ενέργειες επεξεργασίας ήχου όπως η αφαίρεση θορύβου, αύξηση της έντασης της ηχογράφησης αλλά και αποκοπή προβληματικών σημείων.
Το βασικό βήμα στο στάδιο αυτό είνα ο συγχρονισμός εικόνας, ήχου και εξωτερικού υλικού (εικόνες, powerpoint κτλ). Επίσης, εάν έχετε χρησιμοποιήσει την τεχνική του GreenScreen για την αφαίρεση του φόντου, στο στάδιο αυτό θα γίνει η αφαίρεση του πράσινου φόντου και η προσθήκη του νέου που επιθυμείται να υπάρχει στα video σας.
Στάδιο 4: Διάθεση του MOOC στο ευρύ κοινό (delivery)
Αφού έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία δημιουργίας των Video που θα απαρτίζουν το MOOC σας και έχετε συγκεντρώσει το υλικό το οποίο θα συνοδεύει τις διάφορες ενότητες που θα περιέχει, θα πρέπει να αποφασίσετε για την πλατφόρμα στην οποία θα φιλοξενήσετε το MOOC σας ώστε να έχουν πρόσβαση οι ενδιαφερόμενοι που θέλουν να το παρακολουθήσουν.
Ένα MOOC δεν είναι απλά κάποια video που ανεβάσατε σε ένα κανάλι του YouTube ή σε μια πλατφόρμα που υποστηρίζει μόνο τη διάθεση Video. Ένα MOOC συνοδεύεται από πληθώρα δραστηριοτήτων και θα πρέπει να υποστηρίζει πολλαπλούς τρόπους αναπαράστασης της πληροφορίας που θα διαθέσετε στους εκπαιδευόμενους.
Η πλατφόρμα που χρησιμοποιεί το Letstudy είναι η πλατφόρμα Open Edx, η πλέον διαδεδομένη πλατφόρμα διαχείρισης μαθημάτων τύπου MOOC. Η πλατφόρμα υποστηρίζει τη δημιουργία και διάθεση περιεχομένου που βασίζεται σε πολλαπλούς τρόπους αναπαράστασης.
Κάποια στοιχεία αλλά και δραστηριότητες που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να δημιουργήσετε το δικό σας μάθημα στο Letstudy είναι:
- Ανέβασμα Video
- Δημιουργία κειμένου
- Επικόλληση κώδικα HTML
- Ανέβασμα Jupyter Notebook (για μαθήματα που χρησιμοποιούν το Jupyter)
- Δημιουργία Discussion ώστε οι εκπαιδευόμενοι να συζητούν μέσα σε οποιαδήποτε σελίδα του μαθήματος
- Δυνατότητα να ανεβάσετε τα δικά σας αρχεία (powepoint, word, pdf, εικόνες κτλ)
- Δημιουργία και εισαγωγή διαφόρων Quiz που περιέχουν συνδυασμό ερωτήσεων με checkboxes, dropdown, multiple choices, numerical και text πεδία εισαγωγής απαντήσεων, drag and drop, math expression αλλά και πιο advanced πεδία όπου ο χρήστης μπορεί να γράψει ακόμη και κώδικα Python. Σε κάθε είδος ασκήσεων, μπορείτε να συμπεριλάβετε και την ανάδραση (feedback) που θα λαμβάνει ο χρήστης σε περιπτώσεις σωστής ή λανθασμένη επιλογής
- Δημιουργία δραστηριότητας εργασιών στις οποίες ο εκπαιδευόμενος καλείται να παραδόσει κάτι στον καθηγητή προς βαθμολόγηση
- Κατασκευή δραστηριοτήτων αξιολόγησης (peer review) στις οποίες ο ίδιος ο εκπαιδευόμενος καλείται να διορθώσει το παραδοτέο κάποιου άλλου εκπαιδευόμενου
- Forum μέσω του οποίου μπορεί να υπάρξει επικοινωνία με τους άλλους εκπαιδευόμενους, τον διδάσκοντα αλλά και τους βοηθούς του μαθήματος
- Gradebook όπου ο εκπαιδευόμενος μπορεί να δει τη βαθμολογία του στις διάφορες δραστηριότητες του μαθήματος
- Δυνατότητα χορήγησης πιστοποιητικού παρακολούθησης και καθορισμός των κριτηρίων χορήγησής του
Συμπεράσματα
Η διαδικασία ανάπτυξης ενός MOOC δεν είναι μια απλή καταγραφή μιας σειράς από Video. Όπως είδατε, περιλαμβάνει διάφορα στάδια που θα πρέπει να λάβετε υπόψην σας για να μπορέσετε να δημιουργήσετε ένα ολοκληρωμένο MOOC. Εάν βέβαια ακολουθήσετε με τη σειρά τα βήματα που σας αναφέραμε, θα μπορέσετε να έχετε σε σύντομο χρονικό διάστημα το δικό σας MOOC, μέσω του οποίου μπορείτε να αποκτήσετε εκπαιδευτική εμπειρία και να την εντάξετε στην επαγγελματική σας εργαλειοθήκη αλλά και να αυξήσετε σημαντικά τα εισοδήματα σας.
Σε περίπτωση που σας ενδιαφέρει να ανεβάσετε το δικό σας MOOC στη πλατφόρμα του Letstudy, μπορείτε να συμπληρώσετε την αντίστοιχη φόρμα αίτησης εδώ.